"O θάνατος του Μαρά", πίνακας του Jacques-Louis David
ΜΕΡΟΣ Ι
Η περιπέτεια της αναμέτρης στου Συλλογικού και Ατομικού, μέσα στην αυγή των πολιτισμών και της ιστορίας, παίρενι μια ξεχωριστή σημασία στην παρουσία του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος, ξεχωριστή παρουσία ακριβώς γιατί η απόπειρα να δημιουργηθεί μια κοσμοεικόνα που να μπορούσε να αντανακλά όλα τα επιστητά, υπήρξε μια απόπειρα γιγαντιαία για ένα πολιτισμό τόσο αρχαίο, ένα πολιτισμό που επιθύμησε να ξεπεράσει τις υλικές βάσεις της εποχής του. Η αρχαιοελληνική απόπειρα δεν πρέπει να κταγραφεί όμως σαν αποτυχία, δεν είναι ορθό να αντιμετωπιστεί σαν μία αντι-ιστορική πράξη, με όρους αυστηρά ντετερμινιστικούς.
Από την άλλη μεριά η αρχαιολατρεία, η ειδωλολατρεία και η στέιρα αναπαραγωγή των αξιών εκείνης της περιόδου, υπήρξε κεντρικό ιδεολογικό εργαλείο μίας ελληνικής αστικής τάξης που ακριβώς επειδή δεν μπορούσε να στερεώσει ένα νέο ΄΄οραματισμό΄΄ για την ηγεμονία της, διαρκώς χρησιμοποιούσε ως πηγή αναφορών της αρχαιοελληνική ιστορία. Ο αντιδραστικός ιδεαλισμός επιβλήθηκε πάνω στο πραγματικό της εποχής εκείνης διαστρεβλώνοντας βαθύτατα τον πλούτο, το υλικό, την πραγματική ιστορική και πνευματική αξία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.
Ποτέ καμία Παλινόρθωση στην Ελλάδα δεν απέφυγε να χρησιμοποιήσει το αρχαιοελληνικό πρώτυπο ώστε να επιβληθεί μια αντιδραστική θέση στο ιδεολογικό πεδίο και συνεπώς και στο μαζικό εθνικό και λαικό φαντασιακό.
Μέσα στις μορφές που πήρε η ταξική πάλη στον 20 αιώνα, με την ανάπτυξη του λαικού κινήματος, η προσέγγιση και η ερμηνεία της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς πήρε χαρακτηριστικά μίας καθοριστικής ιδεολογικής διαμάχης. Και αυτή είναι η μοίρα που επιφυλλάσει σε ένα ένδοξο παρελθόν ένα φιλόδοξο πολεμικό παρόν. Το κακό δεν ήταν αυτό. Το αρνητικό και αξιοπερίεργο είναι η χρήση που επεφύλαξε στην αρχαιοελληνική παράδοση η Αριστερή διανόηση της χώρας. Την ώρα που αποδεχόταν την σημασία αυτού του παρελθόντος για την διαμόρφωση της Νεοελληνική ιδεολογίας, την ίδια στιγμή -πλήν ελαχίστων εξαιρέσεων- ταύτισε το παρελθόν αυτό με τις προθέσεις του ταξικού της αντιπάλου, και απομακρύνθηκε απο μια δική της συνολική ερμηνεία και επαναξιολόγηση του αρχαιοελληνικού. Η διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας σε σχέση με τις συγκεκριμένες αξίες της κομμουνιστικής θεωρίας και πράξης δεν μπολιάστηκαν με την αυτή την προβληματική. Στην λαική συνείδηση και μνήμη η ιστορία του τόπου έχει μείνει πως μόνο η ''Δεξιά'' αναφέρεται.
Το συμπέρασμα δεν είναι ένα. Σίγουρα υπάρχει μια αδικία πάνω σε αυτό τον ιστορικό πλούτο, μια αδικία φιλοσοφική-πολιτική-πολιτισμική. Ακόμα και ένα στείρο ακαδημαικό μάτι θα αναγνώριζε πως την ουσιαστικότερη αποτίμηση και σπουδή πάνω στην αρχαιοελληνική ζωή την παρήγαγε η Ευρωπαική διανόηση. Καμία πολιτική δύναμη στη χώρα δεν κατεύθυνε τους πνευματικούς εργάτες της σε μια εργασία ταξινόμησης, εκτίμησης, μετάδοσης και κριτικής συστηματικά όλου του πνευματικού έργου της αρχαιοελληνικής ζωής.
Στον αρχαιοελληνικό κόσμο η αναζήτηση για τον άνθρωπο και τον κόσμο έφτασε σε τέτοια επίπεδα που πραγματικά η καταστροφή που προκάλεσε πάνω στο έργο τους και ο προ-καπιταλιστικός κόσμος και ο αστικός πολιτισμός υπήρξε ανεπανόρθωτη.
Η δύναμη της δημιουργίας και της ενατένισης του κόσμου ως άπειρου τόπου της ανθρώπινης μάχης, υπήρξε η επιδίωξη ενός πολιτισμού που οι ταξικές και ιστορικές αντιφάσεις του δεν μπόρεσαν να καταπνίξουν. Η υπέρβαση που κάθε ανθρώπινη Κοινότητα, κάθε συλλογική ζωή θα αναζητά προς ένα κόσμο που δεν θα κυριαρχεί ο θάνατος αλλά η δύναμη της ζωής, που η δύναμη της ζωής θα είναι παράδοση και ανανέωση του συλλογικού, θα βρίσκει στην αρχαιοελληνική απόπειρα ένα αυθεντικό παράδειγμα, μια ανεξάντλητη πηγή διδαγμάτων.
ΜΕΡΟΣ ΙΙ
Η Αρχαία Ελληνική Τραγωδία, ως σκέψη και ψυχή εκείνου του πολιτισμού είναι ένα δύσκολο ΄΄αντικείμενο΄΄ για την σκέψη και το Πολιτικό. Η πολιτική συγκρότηση της αρχαίας Αθήνας, η οικονομική άνοδος των εμπορευματικών σχέσεων και το πως καθόρισαν προβληματισμούς που πήραν μορφές ηθικής κριτικής στο έργο των μεγάλων Τραγικών, η εξέγερση της αριστοκρατίας στο νέο κοινωνικό status, αλλά και η πνευματική αναζήτηση για το Ον, για τα πρώτα σημάδια της αλλοτρίωσης, όλα αυτά τα στοιχεία στην ενότητας τους και στην ειδική σημασία και ιεράρχηση τους θα μπορούσαν να οικοδομήσουν χρήσιμες μελέτες και εργασίες πάνω σε μία διαλεκτική αξιολόγηση του Πολιτικού και του Τραγικού του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.
Ο ηρωισμός γυρίζει σαν φάντασμα, το δράμα του ατόμου που συνειδητοποιεί την αποξένωση των θεσμών αλλά και πρωτοδιατυπώνει την αμφισβήτηση του κοινωνικού, η άγρια λύτρωση της εκδίκησης, η εξέγερση του ανθρώπου μέσα απο την αναρώτηση ''πράττω το δέον ή όχι;'', και αυτά τα στοιχεία ξεδιπλώνουν την ποικιλία των ζητημάτων που έθεσε το Τραγικό, που αντικατόπτρισε το Τραγικό.
Για μία σκέψη της Πολιτικής , που αναζητά στην πράξη την ενότητα της ηθικής με το συλλογικό, που αναζητά την κοινωνικοποίηση της εξεγερτικής χειρονομίας, το Τραγικό δείχνει τον τρόπο που η Βούληση της ύπαρξης συνδέεται με την απόφαση και το δέον , το ηθικό.
Ο κόσμος του Τραγικού είναι τυλιγμένος σε μία άβυσσο της βούλησης, η βίαιη παρέμβαση στον ήδη-κόσμο είναι η κεντρική της σκηνή, και αυτό είναι μία αρχέτυπη λειτουργία του Πολιτικού, μία απεικόνιση των συγκρουσιακών σχέσεων για χάρη της εξέλιξης της ζωής, μια διακινδύνευση παρά τον κίνδυνο του θανάτου, παρά τον φόνο του Πατέρα, παρά την βεβήλωση των χρησμών, παρά τον εξοστρακισμό απο το Κράτος και την Κοινωνία.
Ο τόπος, ο χρόνος και οι άλλοι ειναι η επικράτεια της αβύσσου για τον Τραγικό ήρωα και την ίδια ώρα είναι το αστείρευτο πηγάδι της βούλησης του, της πράξης του.
Ο Έλληνας της εποχής εκείνης πρέπει να είναι Απολλώνειος και Διονυσιακός, πρέπει να είναι Ήρωας, πρέπει να δώσει την ύστατη μάχη για να μεταφερθούν οι αξίες που ΄χανονται, οι προ-κομμουνιστικές ενοχές της φυσικής κοινότητας που απειλούνται απο τον νέο εμπορικό κόσμο.
Το Πολιτικό και το Τραγικό είναι πάντα οργανικά δεμένα αν μιλάμε για την δημιουργία συλλογικών κινήσεων ριζικής αλλαγής του τρόπου ύπαρξης του ανθρώπου. Το Πολιτικό υπάρχει μέσα στο Τραγικό, την ώρα που η κάλυψη της απόστασης από την σκέψη έως την απόφαση και απο εκεί μέχρι την δράση είναι γεμάτη απο αναζητήσεις και εσωτερικές συγκρούσεις σε σχέση με το κοινωνικό -θεσμικό-ιδεολογικό κλοιό που περιτρυγιρίζει τους ήρωες της Τραγωδίας. Το βάσανο της τελικής επιλογής στο να κρατηθείς στην κοινότητα μη-προσαρμοσμένος αλλά ριζικά Άλλος είναι κυρίαρχο. Το Τραγικό στοιχειώνει την φιλοσοφία και την πολιτική για τι θυμίζει πως το διακύβευμα δεν είναι η ηθική αλλά η πράξη προς ένα νέο προορισμό.
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ
Το αρχαιοελληνικό Τραγικό γέννησε , όχι μόνο για την Δυτική κουλτούρα, αλλά κυρίως για αυτήν,κόσμους αξιών, είδωλα και πρότυπα δράσης, ιδεολογικές και πολιτικές αναφορές, γλώσσες και σύμβολα επαναστάσεων αλλά και αντεπαναστάσεων. Θα λέγαμε ότι είναι "ιδρυτική" η σημασία του για την πνευματική εξέλιξη της Ιστορίας της Δύσης.
Συγκεκριμένα στον Ευρωπαικό χώρο η χρήση του Τραγικού, η αισθητική και φιλοσοφική του εμβέλεια, εξόπλισε όλα τα πρώτα πνευματικά κινήματα μετά την Γαλλική Επανάσταση, όπως το Γερμανικό Ιδεαλισμό, το κίνημα των Ρομαντικών, αλλά και τις μετέπειτα εμφανίσεις του Μηδενισμού. Η ορμή της σύγκρουσης Επανάστασης-Παλινόρθωσης στην πρώιμη Καπιταλιστική Ευρώπη, θα γεννήσει τεράστια κύματα πνευματικής αναζήτησης για νέες αξίες και για το τέλος των παλιών.
Το Τραγικό διαθλάστηκε μέσα απο τον Ιδεαλιστικό-Μηδενιστικό τρόπο σκέψης και το ανάποδο. Ας δούμε κάποια στοιχεία: Άτομο-Ήρωας, σύγκρουση με την Μεταφυσική, Αντι-ουμανιστικός Ανθρωπισμός, Επική Ύπαρξη.
Σε αυτά τα στοιχεία, το ΄΄νεό΄΄γεμίζει τα περιεχόμενα του μέσω της περιγραφής του για το ΄΄παλιό΄΄ βίωμα. Απεναντι στο ένα και αδιαίρετο Ευρωπαικό πνεύμα που προσπαθεί να φτιάξει η σχολή του φιλελεύθερου μπλοκ μέσω του Διαφωτισμού, συγκεντρώνονται δυνάμεις που προσπαθούν να προτάξουν ένα εναντιωτικό λόγο απέναντι στην νέα τάξη πραγμάτων του Διαφωτισμού. Και αυτό γιατί πολύ γρήγορα οι επαναστατικές πλευρές των ''Φώτων'' μετατρέπονται σε νέα είδωλα και αποδεικνύουν πως στη θέση των Παπικών ιδεών επιθυμούν να ενθρονίσουν τον Επιστημονισμό και τον Θετικισμό. Απέναντι στην Καντιανή ψευδαίσθηση περί ''παγκόσμιας τάξης και ειρήνης'' εμφανίζεται κάτι άλλο. Οι αντίπαλοι του του χρέωσαν τους χαρακτηρισμούς του ΄΄Αντι-Διαφωτισμού΄΄, της ΄΄Αντίδρασης΄΄, του ΄΄Ανορθολογισμού'' και άλλα. Φυσικά δεν ήταν όλοι ''συντηρητικοί΄΄ και φίλοι της Παλινόρθωσης.
O Μηδενισμός επιλέγει το αρχαιοελληνικό Τραγικό γιατί αυτό εκφράζει την ζωντανή διαπάλη μίας κοινωνίας που αποδέχεται ακόμα την άρνηση της δολοφονικής ευταξίας. Ταυτίζεται με εκείνα τα εσωτερικά στοιχεία τοποθετούνται εκρηκτικά στο κέντρο της κοινωνικής δομής. Από τους ήρωες του Τραγικού, την σχέση του Ανθρώπου με την Εξουσία, σε μια εποχή στην υπερδομή της κοινωνίας κυριαρχούν ακόμα προ-κομμουνιστικά στοιχεία. Η ατομική εξέγερση απέναντι στην εξορία του θυμικού του Ανθρώπου και η αντίσταση στην δαιμονοποίηση του είναι διακριτή επίσης.
Ο Ευρωπαικός Μηδενισμός αρνείται με τη σειρά του την βιομηχανική Εδέμ του Κεφαλαίου, δεν αναπολεί Ρομαντικά, υπερασπίζεται επιπλέον την αλήθεια για τον κόσμο, πολεμά την κυριαρχία της φαινομενικότητας του ήδη-κόσμου.
Ο Τραγικός ήρωας μάχεται ενάντια στο ''νεό'' της εποχής του, που ετοιμάζεται να ισοπεδώσει την ζωτικότητα της φυλετικής Συλλογικότητας που χάνεται μέσα στο κόσμο των εμπόρων. Η αγωνία είναι αυτό που χαροπαλεύει μέσα στον ήρωα, η αγωνία για την Κοινότητα που χάνεται.
Τραγικό και Πολιτικό συνθέτονται εντός μίας ηθικής της απόλυτης πράξης , μιας πράξης που είναι προιόν της ενότητας Μηδενισμού και Μεσσιανικού.
σ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου