Μετάφραση του 1ου κεφαλαίου από το έργο του Αλαίν Μπαντιού « Η Θεωρία των Αντιθέσεων» ( Παρίσι: Maspero,1975). Από τα Γαλλικά η μετάφραση είναι του Alberto Toscano,δημοσιεύτηκε το 2005 στο Αγγλικό θεωρητικό περιοδικό POSITIONS(Duke University Press).
Είμαστε οικείοι με το σύνθημα του Μάο Τσετούνγκ : ‘’O Μαρξισμός περιλαμβάνει πολλές αρχές, αλλά σε τελική ανάλυση όλες μπορούν να συνοψιστούν σε μία πρόταση: είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄. Αυτή η φράση, που εμφανίζεται τόσο απλή, είναι την ίδια στιγμή μάλλον μυστήρια: Πως γίνεται κατανοητό το τεράστιο θεωρητικό εγχείρημα του Μάρξ, με τις αδιάκοπες και με ακρίβεια επαναδουλεμένες και ανασχηματισμένες αναλύσεις, να συγκεντρώνεται σε ένα αξίωμα: ‘’ Είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄; Και τι είναι αυτό το αξίωμα; Έχουμε να κάνουμε με μια παρατήρηση, που συνοψίζει την Μαρξιστική ανάλυση των αντικειμενικών αντιθέσεων, την αναπόφευκτη αντιπαράθεση επανάστασης και αντεπανάστασης; Είναι μια ντιρεκτίβα προσανατολισμένη στην υποκειμενική κινητοποίηση των επαναστατικών δυνάμεων; Είναι η Μαρξιστική αλήθεια η ακόλουθη: όποιος εξεγείρεται , έχει δίκιο;(1) H μάλλον: ο καθένας πρέπει να εξεγείρεται; Και τα δυο ίσως, και ακόμα περισσότερο η σπειροειδής κίνηση από το ένα στο άλλο, η πραγματική εξέγερση( αντικειμενική δύναμη) εμπλουτισμένη και επιστρεφόμενη στον εαυτό της στην συνείδηση του δικαίου της ή του λόγου της (υποκειμενική δύναμη).
Α. Πράξη, Θεωρία, Γνώση
Έδώ κρατάμε ήδη κάτι ουσιαστικό : κάθε Μαρξιστική διατύπωση είναι- σε μια ενιαία κ διαιρεμένη κίνηση- παρατήρηση και ντιρεκτίβα. Σαν συμπύκνωση της πραγματικής πράξης, εξισώνει την κίνηση της με σκοπό να επιστρέψει σε αυτήν. Εφόσον ,όλα όσα σχεδιάζει υπάρχουν μόνο από το γίγνεσθαι της, ισότιμα, η θεωρία ως γνώση αυτού που έχει υπάρξει μόνο από την κίνηση προς αυτό που είναι η θεωρία. Κάθε γνώση είναι προσανατολισμός, κάθε περιγραφή είναι ένας ορισμός.
Η πρόταση ΄΄είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄, το μαρτυρά αυτό περισσότερο από κάθε άλλη. Σε αυτή βρίσκουμε να εκφράζεται το γεγονός ότι ο Μαρξισμός, προτού είναι μια ολοκληρωμένη επιστήμη του κοινωνικού σχηματισμού, είναι το απόσταγμα αυτού που απαιτεί η εξέγερση: να την θεωρεί δίκαιη , να της αποδίδει το λόγο. Ο Μαρξισμός είναι μαζί επιλογή πλευράς και η συστηματοποίηση μίας αγωνιστικής εμπειρίας. Η ύπαρξη μιας επιστήμης των κοινωνικών σχηματισμών δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για τις μάζες εάν δεν αντανακλά και συγκεντρώνει την πραγματική επαναστατική τους κίνηση. Ο Μαρξισμός πρέπει να συλλαμβάνεται ως η συσσωρεμένη γνώση των λαϊκών επαναστάσεων, του λόγου που ενέχουν αυτές, της σταθεροποίησης και της απαρίθμησης των στόχων τους. Η πρόταση του Μάο τοποθετεί ξεκάθαρα την εξέγερση ως τον πρωταρχικό τόπο των ορθών ιδεών, και τους αντιδραστικούς σαν αυτούς των οποίων η καταστροφή νομιμοποιείται από την θεωρία. Η πρόταση του Μάο τοποθετεί την Μαρξιστική αλήθεια εντός της ενότητας θεωρίας και πράξης. Η Μαρξιστική αλήθεια είναι αυτή από όπου η εξέγερση παίρνει το δίκιο της, το λόγο της να κατεδαφίσει τον εχθρό. Αποκηρύσσει κάθε ισότητα στο πρόσωπο της αλήθειας. Με μια ενιαία κίνηση, που είναι η γνώση στην ειδική της διαίρεση σε περιγραφή και ντιρεκτίβα, κρίνει , αναγγέλλει την ετυμηγορία και βυθίζεται μέσα στην εκτέλεση της. Οι εξεγερμένοι κατέχουν γνώση, σύμφωνα με την προαναφερόμενη ουσιαστική κίνηση τους , την δύναμη και το καθήκον τους : να εκμηδενίσουν τους αντιδραστικούς. Το Κεφάλαιο του Μάρξ δεν λέει κάτι διαφορετικό: οι προλετάριοι έχουν δίκιο να ανατρέψουν βίαια τους καπιταλιστές.
Η Μαρξιστική αλήθεια δεν είναι μια κατευναστική αλήθεια. Είναι, προς και για τον εαυτό της, δικτατορία και , αν χρειαστεί, τρόμος.
Η πρόταση του Μάο μας θυμίζει πως, για ένα Μαρξιστή, ο κρίκος από την θεωρία στην πράξη ( από το λόγο στην εξέγερση) είναι ένας εσωτερικός όρος της ίδιας της θεωρίας, επειδή η αλήθεια είναι ένα πραγματικό προτσές, είναι εξέγερση ενάντια στους αντιδραστικούς. Υπάρχει σκληρότερα μια πιο αληθινή και περισσότερο βαθιά διατύπωση στον Χέγκελ από την ακόλουθη: ΄΄ Η απόλυτη Ιδέα είναι, όπως εκδηλώνεται , η ταυτότητα της θεωρητικής Ιδέας και της πρακτικής Ιδέας, από τις οποίες κάθε μια δι’εαυτήν είναι ακόμα μονόπλευρη’’( Χέγκελ, Επιστήμη της Λογικής).
Για τον Χέγκελ, η απόλυτη αλήθεια είναι η αντιθετική ενότητα της θεωρίας και της πράξης. Είναι η αδιάκοπη και διαιρεμένη διαδικασία του είναι και της πράξης. Ο Λένιν το χαιρετίζει αυτό με ενθουσιασμό : ΄΄Η ενότητα της θεωρητικής ιδέας ( της γνώσης) και της πράξης- αυτό σημείωσε καλά(Ν.Β)-και αυτή η ενότητα ακριβώς εντός της θεωρίας της γνώσης, σαν αποτέλεσμα πετυχαίνουν την απόλυτη ιδέα΄΄. ( ΛΕΝΙΝ, Φιλοσοφικά Τετράδια).
Ας διαβάσουμε αυτή την πρόταση πολύ προσεκτικά, αφού, αξιοσημείωτα διαιρεί την λέξη ΄΄γνώση΄΄ στα δυο. Αυτό είναι ένα κρίσιμο σημείο, στο οποίο θα επιστρέφουμε συχνά: η γνώση, σαν θεωρία, είναι(διαλεκτικά) αντίθετη στην πράξη. Η θεωρία και η πράξη σχηματίζουν μια ενότητα, που σημαίνει, για την διαλεκτική, μια ενότητα των αντιθέτων. Όμως αυτή η αντίθεση γνώσης ( θεωρία) / πράξης είναι τελικά το κύριο αντικείμενο της θεωρίας της γνώσης. Με άλλα λόγια, η εσωτερική φύση του προτσές της γνώσης αποτελείται από την αντίθεση θεωρίας/πράξης. Ή ξανά, η πράξη, που ως τέτοια είναι διαλεκτικά αντίθετη με την γνώση( ως θεωρία), είναι παρόλα αυτά ένα αναπόσπαστο κομμάτι της γνώσης δια μέσω του προτσές.
Σε όλα τα Μαρξιστικά κείμενα αντιμετωπίζουμε αυτό το σχίσμα, αυτήν την διπλή εμφάνιση της λέξης΄΄γνώση΄΄, υποδεικνύοντας είτε την θεωρία στον διαλεκτικό της συσχετισμό με την πράξη ή το συνολικό προτσές αυτής της διαλεκτικής, δηλαδή, την αντιθετική κίνηση αυτών των δυο όρων, θεωρίας και πράξης. Σύμφωνα με το Μάο στο ΄΄Από πού προέρχονται οι ορθές ιδέες΄΄: « Συχνά , η ορθή γνώση μπορεί να φτάσει μετά από πολλές επαναλήψεις του προτσές…οδηγώντας από την πράξη στη γνώση και μετά πάλι στην πράξη. Αυτή είναι η Μαρξιστική θεωρία της γνώσης, η διαλεκτική υλιστική θεωρία της γνώσης» ( Μάο. Πέντε Φιλοσοφικά Δοκίμια).
Η κίνηση της γνώσης είναι η τροχιά πράξη-γνώση-πράξη, Εδώ η ΄΄γνώση΄΄ υποδεικνύει ένα από τους όρους μέσα στο προτσές αλλά το προτσές λαμβανόμενο ως όλο, ένα προτσές που τελικά συμπεριλαμβάνει δυο εμφανίσεις της πράξης, την αρχική και την τελική. Για να σταθεροποιήσουμε το λεξιλόγιο μας(2) και να παραμείνουμε εντός της παράδοσης, θα αποκαλέσουμε ΄΄θεωρία΄΄ τον όρο στην αντίθεση θεωρία/πράξη του οποίου η συνολική κίνηση θα είναι το προτσές της ΄΄γνώσης΄΄. Θα λέγαμε: Η γνώση είναι το διαλεκτικό προτσές πράξης/θεωρίας.
Στην βάση αυτή μπορούμε να εκθέσουμε την αντιδραστική ψευδαίσθηση που συντηρείται από αυτούς που φαντάζονται πως μπορούν να παρακάμψουν την στρατηγική θέση της πρωτοκαθεδρίας της πράξης. Είναι καθαρό πως οποιοσδήποτε δεν βρίσκεται μέσα στο πραγματικό επαναστατικό κίνημα, οποιοσδήποτε δεν είναι πρακτικά από τα μέσα στην εξέγερση ενάντια στους αντιδραστικούς, δεν γνωρίζει τίποτα, ακόμα και αν θεωρητικολογεί.
Ο Μάο επιβεβαίωσε πράγματι πως στην αντίθεση θεωρία/πράξη, σε μία φάση του πραγματικού προτσές- η θεωρία μπορεί προσωρινά τον κύριο ρόλο: « Εφόσον , σύμφωνα με τα λόγια του Λένιν, ΄΄χωρίς επαναστατική θεωρία, δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα΄΄, η δημιουργία και διάδοση της επαναστατικής θεωρίας παίζουν τον κύριο, τον αποφασιστικό ρόλο»( Μαό, Για τις Αντιθέσεις).
Σημαίνει αυτό, πως αυτή τη στιγμή, η θεωρία κατέχει μια εγγενή επαναστατική δυνατότητα , που οι καθαροί ΄΄Μαρξιστικοί θεωρητικοί΄΄ μπορούν και πρέπει να αναδείξουν; Απολύτως όχι. Σημαίνει πως, στην αντίθεση θεωρίας/πράξης που συγκροτεί το προτσές της γνώσης, η θεωρία είναι η κύρια πλευρά της αντίθεσης, πως η συστηματοποίηση των πρακτικών επαναστατικών εμπειριών είναι αυτό που επιτρέπει σε κάποιον να προοδεύει, πως είναι άχρηστο να συνεχίζεις να συσσωρεύεις ποσοτικά αυτές τις εμπειρίες, να τις επαναλαμβάνεις, επειδή αυτό που είναι στην ατζέντα είναι το ποιοτικό άλμα, η ορθολογική σύνθεση που ακολουθεί αμέσως μετά την εφαρμογή του, που σημαίνει, την επαλήθευση του. Όμως δίχως αυτές τις εμπειρίες, δίχως την οργανωμένη πράξη (γιατί μόνο η οργάνωση επιτρέπει την συγκέντρωση των εμπειριών), δεν υπάρχει συστηματοποίηση, καμία γνώση για τίποτα. Δίχως μια γενικευμένη εφαρμογή δεν υπάρχει έδαφος ελέγχου, καμία επαλήθευση, καμία αλήθεια. Σε αυτήν την περίπτωση η ΄΄θεωρία΄΄ μπορεί να γεννήσει μόνο ιδεαλιστικές γελοιότητες.
Έτσι επιστρέφουμε στο αρχικό μας σημείο: η πράξη είναι εσωτερική στην ορθολογική κίνηση της αλήθειας. Στην αντίθεση της με την θεωρία, γίνεται μέρος της γνώσης. Είναι αυτή η διαίσθηση που μετρά για την ενθουσιώδη πρόσληψη της Χεγκελιανής αντίληψης για την απόλυτη Ιδέα από τον Λένιν, στο σημείο να κάνει τον Μάρξ μια απλή συνέχεια του Χέγκελ. (΄΄Ο Μάρξ έτσι ακολουθεί άμεσα τον Χέγκελ εισάγοντας το κριτήριο της πράξης μέσα στην θεωρία της γνώσης΄΄ , Λένιν ,Φιλοσοφικά Τετράδια).
Η πρόταση του Μάο δανείζεται την ακρίβεια της από τον ενθουσιασμό του Λένιν.
Είναι το γενικό ιστορικό περιεχόμενο της Χεγκελιανής διαλεκτικής διατύπωσης. Δεν είναι ότι κάθε πράξη εσωτερικά εμπεριέχει την θεωρία, είναι η εξέγερση ενάντια στους αντιδραστικούς. Η θεωρία, στη συνέχεια, δεν νομιμοποιείται εξωτερικά στην πράξη, στην εξέγερση: ενσωματώνεται στην εξέγερση από την μεσολαβημένη απελευθέρωση του λόγου της. Με αυτήν την έννοια, είναι αλήθεια πως αυτή η πρόταση τα λέει όλα, και ότι συνοψίζει την ταξική θέση του Μαρξισμού, τη συγκεκριμένη επαναστατική του σημασία. Όλα ,έξω από το που στέκεται ο καθένας που προσπαθεί να μελετήσει τον Μαρξισμό όχι από την σκοπιά της εξέγερσης αλλά από την σκοπιά της τομής, όχι από την σκοπιά της ιστορίας αλλά από την σκοπιά του συστήματος, όχι από την σκοπιά της πρωτοκαθεδρίας της πράξης αλλά από την πρωτοκαθεδρία της θεωρίας, όχι ως συγκεντρωμένης μορφής της σοφίας του εργαζόμενου λαού αλλά ως απριόρι όρο της.
Β. Οι τρεις έννοιες της λέξης ΄΄Λόγος΄΄
Εάν αυτή η πρόταση τα λέει όλα, το κάνει παρόλα αυτά σύμφωνα με την διαλεκτική, που παέι να πει, σύμφωνα με μία απλότητα που διαιρείται η ίδια. Αυτό που συγκεντρώνει και συνιστά αυτή την διαίρεση, ενώ εμφανώς την επενδύει, είναι η λέξη ΄΄λόγος΄΄ ή δίκαιο: κάτι είναι δίκαιο, η εξέγερση είναι δίκαιη, ένας νέος λόγος στέκεται ενάντια στους αντιδραστικούς. Το γεγονός είναι πως, δια μέσου της λέξης ΄΄λόγος΄΄, η πρόταση λέει τρία πράγματα, και είναι η άρθρωση αυτών των τριών που κάνει το όλο.
1. Είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς δεν σημαίνει αρχικά΄΄πρέπει κάποιος να εξεγείρεται ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄αλλά μάλλον ΄΄ κάποιος εξεγείρεται ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄, είναι ένα γεγονός, και αυτό το γεγονός είναι λόγος. Η πρόταση λέει: πρωτοκαθεδρία της πράξης. Η εξέγερση δεν περιμένει για τον λόγο της , η εξέγερση είναι αυτό που είναι πάντα εκεί, για οποιοδήποτε πιθανό λόγο παρόλα αυτά. Ο Μαρξισμός λέει απλά : η εξέγερση είναι λόγος , η εξέγερση είναι υποκείμενο. Ο Μαρξισμός είναι η ανακεφαλαίωση της σοφίας της εξέγερσης. Γιατί γράφονται στο Κεφάλαιο, εκατοντάδες σελίδες ακρίβειας και έρευνας, κοπιώδους διάνοιας, τόμοι της διαλεκτικής συχνά στα άκρα της σαφήνειας; Γιατί μόνο αυτά μετρούν μέχρι την βαθειά γνώση της εξέγερσης.
Η ιστορική πυκνότητα και επιμονή της εξέγερσης προηγείται του Μαρξισμού, συσσωρεύοντας τους όρους και την αναγκαιότητα της εμφάνισης του, επειδή ενσταλάζουνε την πεποίθηση πως, πέρα από τις ιδιαίτερες αιτίες που προκαλούν τον προλεταριακό ξεσηκωμό, υπάρχει εκεί ένας βαθύς λόγος, που δεν ξεριζώνεται. Το Κεφάλαιο του Μάρξ είναι η συστηματοποίηση, με όρους γενικού λόγου, αυτού που είναι δοσμένο στο ιστορικό άθροισμα των αιτιών. Η αστική τάξη, που γνωρίζει και αναγνωρίζει την ταξική πάλη, χαίρεται να αναγνωρίζει και να ερευνά τις ιδιαίτερες αιτίες μιας εξέγερσης, μόνο με σκοπό να ματαιώσει την επιστροφή της. Αλλά αγνοεί το λόγο, που βασίζεται σε όλα όσα έκαναν και είπαν οι προλετάριοι, ένα λόγο που καμία απορρόφηση των αιτιών και των περιστάσεων δεν θα ικανοποιήσει ποτέ.
Το εγχείρημα του Μάρξ σκοπεύει να καθρεφτίσει αυτό που είναι δοσμένο, όχι τόσο στην μερικότητα των αγώνων αλλά στην επιμονή και την ανάπτυξη της ταξικής ενέργειας που επενδύεται σε αυτούς τους αγώνες. Η σκέψη των αιτιών δεν αρκεί εδώ.(3) Ο λόγος για αυτήν την εμμονή πρέπει να λογαριαστεί σε βάθος. Η ουσία της προλεταριακής θέσης δεν βρίσκεται στα επεισόδια της ταξικής πάλης αλλά στο ιστορικό σχέδιο που τα υποτείνει, ένα σχέδιο του οποίου η μορφή της πρακτικής ύπαρξης δίνεται από την αδιάλλακτη διάρκεια και τα διαδοχικά στάδια της προλεταριακής επιμονής. Εκεί είναι που βρίσκεται ο λόγος. Μόνο η αποσαφήνιση του και η έκθεση του- ταυτόχρονα με το ένδυμα των στοχασμών και των προσανατολισμών-δίνει δικαιοσύνη στο κίνημα, την οποία η εξέγερση φέρνει στο φως, του ταξικού είναι των φαινομένων.
Σήμερα μόνο το Μαοϊκό εγχείρημα αναπτύσσει ολοκληρωμένα αυτό που κάνουν οι προλετάριοι και μας επιτρέπει να γνωρίζουμε μέσα από τον απεριόριστο και μόνιμο χαρακτήρα της εξέγερσης τους. Μόνο έτσι μπορούμε να πούμε: ναι, η αντίθεση είναι ανταγωνιστική, ναι, η εξέγερση των εργατών, που είναι η φωτιά στην καρδιά αυτής της αντίθεσης, είναι ο ουσιαστικός λόγος της ιστορίας. Το ΄΄είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄ σημαίνει πάνω από όλα: οι επίμονοι προλετάριοι έχουν δίκιο, έχουν όλους τους λόγους με το μέρος τους, και πολλούς περισσότερους.
2. Το ΄΄είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄ σημαίνει επίσης:
Η εξέγερση θα είναι δίκαιη, θα έχει το λόγο με το μέρος της. Στο δικαστήριο της ιστορίας, οι αντιδραστικοί θα έχουν να απολογηθούν , να μετρηθούν για όλα τα παραπτώματα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης. Η επιμονή της προλεταριακής εξέγερσης είναι βέβαια- και αυτό είναι το πρώτο νόημα της λέξης ΄΄λόγος΄΄ ή ΄΄δίκαιο΄΄- ο αντικειμενικός, αμείωτος χαρακτήρας της αντίθεσης που σπρώχνει τους εργάτες ενάντια στην αστική τάξη, αλλά είναι επίσης η πρακτική βεβαιότητα της τελικής νίκης, είναι η αυθόρμητη, αδιάκοπα ανανεωμένη κριτική στην εργατική ηττοπάθεια. Ότι η κατάσταση πραγμάτων είναι απαράδεκτη και διαιρετική , αυτός είναι ο πρώτος λόγος για την εξέγερση ενάντια στους αντιδραστικούς. Ο δεύτερος λόγος είναι πως αυτή η κατάσταση είναι μεταβατική και καταδικασμένη. Είναι λόγος, όχι πια από την σκοπιά του κινήτρου ή της στιγμής, αλλά από την σκοπιά του μέλλοντος. Είναι λόγος με την έννοια της νίκης, πέρα από τον λόγο με την έννοια της νομιμότητας. Η εξέγερση είναι σοφία γιατί είναι δίκαιη , επειδή θεμελιώνεται στον λόγο, αλλά επειδή επίσης είναι εξέγερση που νομοθετεί για το μέλλον. Ο Μαρξισμός αποκηρύσσει κάθε αντίληψη του λόγου αποκλειστικά βασισμένη στην αιτιολόγηση. Το προλεταριάτο δεν έχει απλά πραγματικούς λόγους για να εξεγερθεί, έχει νικηφόρους λόγους. Ο΄΄λόγος΄΄ εδώ είναι στο σταυροδρόμι της επαναστατικής νομιμότητας και της επαναστατικής αισιοδοξίας.
Η εξέγερση είναι αλλεργική στο ηθικό αξίωμα του Κάντ : ΄΄Εσύ πρέπει, άρα μπορείς΄΄. Εκτός αυτού, ο Κάντ κατέληγε πως μια δράση που ρυθμίζεται με τους όρους του καθαρού καθήκοντος αναμφισβήτητα δεν είχε λάβει ποτέ χώρα. Η Ηθική είναι μια ηττημένη συνταγή. Όμως η εξέγερση των εργατών έχει, αντιθέτως , λάβει χώρα, και βρίσκει μέσα στον Μαρξισμό τον τόπο της νικηφόρας πρότασης της. Ο Μαρξιστικός λόγος δεν είναι ένα ΄΄πρέπει΄΄, ένα καθήκον για να γίνει, είναι η επιβεβαίωση του ίδιου του Είναι, η απεριόριστη δύναμη αυτού που ορθώνεται, αντιτίθεται, αντιπαρατίθεται. Είναι η αντικειμενική νίκη της λαϊκής άρνησης. Υλιστικά, ο λόγος των εργατών λέει: ‘’Μπορείς, άρα πρέπει΄΄.
3.Όμως ΄΄λόγος΄΄ σημαίνει ακόμα και ένα άλλο πράγμα, και αυτό το πράγμα είναι η διασπασμένη τήξη των πρώτων δυο εννοιών του. Αυτή τη φορά το ΄΄είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄ είναι μαζί , η ανάπτυξη των πυρήνων της γνώσης που είναι εσωτερικοί στην ίδια την εξέγερση και η επιστροφή στην εξέγερση αυτής της ανάπτυξης. Η εξέγερση –που είναι δίκαιη, που έχει λόγο- βρίσκει στον Μαρξισμό τα μέσα ανάπτυξης αυτού του λόγου, της εξασφάλισης του νικηφόρου λόγου της. Αυτό που επιτρέπει την νομιμότητα της εξέγερσης ( η πρώτη έννοια της λέξης ΄΄λόγος΄΄) να αρθρωθεί με την νίκη της ( δεύτερη έννοια της λέξης ΄΄λόγος΄΄) είναι ένας νέος τύπος τήξης ανάμεσα στην εξέγερση ως μια πράξη που είναι πάντα παρούσα και την αναπτυγμένη μορφή του λόγου της. Η συγχώνευση του Μαρξισμού και του πραγματικού εργατικού κινήματος είναι η τρίτη έννοια της λέξης ΄΄λόγος΄΄, που πάει να πει, η διαλεκτική σύνδεση, του αντικειμενικού και του υποκειμενικού μαζί, των πρώτων δυο εννοιών.
Αντιμετωπίζουμε εδώ ξανά τη διαλεκτική θέση των Μαρξιστικών διατυπώσεων, οι οποίοι όλοι διαιρούνται ως αντανάκλαση και οδηγία: συλλαμβάνοντας, πέρα από τα αίτια της, το λόγο της ταξικής ενέργειας. Με τον ίδιο τρόπο η θεωρία διαμορφώνει τον κανόνα όπου ο λόγος μπορεί να επικρατήσει πάνω στην αιτία, το σύνολο πάνω στο επιμέρους, η στρατηγική πάνω στην τακτική. Η εξέγερση διαμορφώνει τον λόγο της σε πρακτική διάρκεια, αλλά η αποσαφηνισμένη διατύπωση αυτού του λόγου έρχεται σε ρήξη με τον επαναλαμβανόμενο κανόνα που καθορίζει αυτή την διάρκεια. Η εξέγερση εξοπλίζει τον εαυτό της με το λόγο της, αντί απλώς να αναπτύσσεται. Συγκεντρώνει την ορθολογική ποιότητα της: οργανώνει τον λόγο της και καθορίζει τα όργανα της νίκης της.
Το να γνωρίζεις πως είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς, με το να μοιράζεις τον (θεωρητικό) λόγο αυτού του (πρακτικού) λόγου, σου επιτρέπεται να κάνεις το υποκειμενικό( την οργάνωση, το σχέδιο) ίσο με το αντικειμενικό( την ταξική πάλη, την εξέγερση). Ο ΄΄Λόγος΄΄, που αρχικά εκφράζει την επαναστατική νομιμότητα και αισιοδοξία, τώρα μιλά για την συνείδηση και την αυθεντία της ιστορίας.
Γ. Ο Λόγος ως Αντίθεση
Το ΄΄είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄,πράγματι είναι μια πρόταση που λέει τα πάντα για την ιστορική κίνηση, επειδή εκφράζει την ενέργεια του, το νόημα της, και το όργανο της. Η ενέργεια της είναι η ταξική πάλη, η αντικειμενική ορθολογικότητα στο εσωτερικό της εξέγερσης. Το νόημα της είναι η αναπόφευκτη κατάρρευση του κόσμου της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης-αυτό είναι, ο κομμουνιστικός λόγος. Το όργανο είναι ο εφικτός προσανατολισμός της σχέσης, μέσα στην Ιστορία, ενέργειας και νοήματος, ταξικής πάλης( που είναι πάντα και παντού ο κινητήρας της Ιστορίας) και κομμουνιστικού σχεδίου(που είναι πάντα και παντού η αξία που προωθείται από την εξέγερση των καταπιεσμένων). Το όργανο είναι ο λόγος που γίνεται υποκείμενο, είναι το Κόμμα.
Το ΄΄Είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄ , εκφράζει το σύνολο, επειδή μιλά για την ταξική πάλη και την πρωτοκαθεδρία της πράξης, τον κομμουνισμό και τον μαρασμό του Κράτους, του Κόμματος και της δικτατορίας του προλεταριάτου. Η πρόταση εκφράζει ένα ολοκληρωμένο λόγο, που πρέπει να πούμε ότι είναι διαιρεμένος λόγος, σύμφωνα με το υποκειμενικό και το αντικειμενικό, την πραγματικότητα και το σχέδιο, το τελικό σημείο και τα στάδια. Και μπορούμε να δούμε το πώς αυτός ο ολοκληρωμένος λόγος είναι μια αντίθεση : είναι αδύνατο να είσαι δίκαιος, να έχεις λόγο μόνος και για τον εαυτό σου. Είναι δίκαιος κάποιος, έχει λόγο, ΄΄ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄. Είναι πάντα δίκαιος κάποιος ενάντια στους αντιδραστικούς, το ΄΄ενάντια στους αντιδραστικούς΄΄ είναι ένας εσωτερικός όρος του σωστού. Να γιατί η πρόταση του Μάο συνοψίζει τον Μαρξισμό, λέει: κάθε λόγος αντιτίθεται. ΄΄ Οι σωστές ιδέες εμφανίζονται στην πάλη ενάντια στις λανθασμένες ιδέες΄΄, ο λόγος ωθείται στην εξέγερση ενάντια στο παράλογο , ενάντια σε αυτό που οι Κινέζοι αποκαλούν αδιάλλακτα ΄΄αντιδραστικές γελοιότητες΄΄.
Κάθε αλήθεια επιβεβαιώνεται μέσα από την καταστροφή του αδιανόητου. Κάθε αλήθεια είναι ,για αυτό, ουσιαστικά καταστροφή. Όλα όσα απλά συντηρούνται είναι απλά λάθος. Το πεδίο της Μαρξιστικής γνώσης είναι πάντα ένα πεδίο καταστροφών.
Η πρόταση του Μάο μα ς λέει όλη την διαλεκτική: η ταξική ουσία του λόγου ως εξέγερσης βρίσκεται μέσα στην πάλη για τον θάνατο των αντιθέτων, Η αλήθεια υπάρχει μόνο μέσα στο προτσές του σχίσματος.
Η θεωρία των αντιθέσεων εμπίπτει συνολικά μέσα στην ιστορική σοφία των εξεγερμένων. Για αυτό η διαλεκτική υπήρχε πάντα, όπως και οι εξεγέρσεις. Η διαλεκτική φιλοσοφικά συγκεντρώνει την κοσμοαντίληψη των εκμεταλλευόμενων που στέκονται ενάντια στον υπάρχοντα κόσμο και θέλουν την ριζική αλλαγή του. Για αυτό είναι μια αιώνια φιλοσοφική τάση , που ανενδοίαστα αντιτίθεται στην συντηρητική μεταφυσική καταπίεση:
« Στην ιστορία της ανθρώπινης γνώσης υπάρχουν, από αμνημόνευτα χρόνια, δυο αντιλήψεις για τους νόμους ανάπτυξης του κόσμου: η μια είναι η μεταφυσική, και η άλλη η διαλεκτική , αποτελούν δυο αντίθετες αντιλήψεις για τον κόσμο» ( Μάο Τσε Τούνγκ, Για τις Αντιθέσεις).
Είναι πάντα ένα ζήτημα η συνέχιση της διαλεκτικής, να την συνεχίζουμε ενάντια στην μεταφυσική, που σημαίνει: να δίνουμε λόγο στους εξεγερμένους, που πάει να πει πως έχουν δίκιο. Σήμερα, να δίνουμε λόγο στον σωστό Μαρξισμό ενάντια στον λανθασμένο. Στους Μαοϊκούς ενάντια στους ρεβιζιονιστές.
Σημειώσεις
1. On se revolte, on a raison. Σε όλο το κεφάλαιο ο Μπαντιού παίζει με την αντήχηση ανάμεσα στο είναι δίκαιο, avoir raison, ή θεωρώντας το δίκαιο, και την έννοια του λόγου, raison, ανασχηματισμένη σε μια αγωνιστική Μαρξιστική/Μαοϊκή εμφάνιση(ΣτΜ από τα Γαλλικά).
2. Ο Μαρξισμός -Λενινισμός –Μαοϊσμός δεν είναι ένας φορμαλισμός. Σε αυτόν οι λέξεις φτιάχνονται στην κίνηση καταστροφή/οικοδόμηση, που είναι η κίνηση της πραγματικής γνώσης. Εάν ο στόχος επιτυγχάνεται τα σημεία λίγο ενδιαφέρουν. Αυτό είναι το γεγονός πως οι λέξεις μπορούν να κινούνται : μόνο η δύναμη τους μετράει. Για άλλη μια φορά, η δύναμη υπερισχύει του σεβασμού των τόπων.
3. Ο Λένιν υπογραμμίζει με σθένος την ανεπάρκεια της κατηγορίας της αιτιότητας όταν υποστηρίζει πως ο Χέγκελ, περισσότερο από τον Κάντ, έχει δίκιο να μην αποδίδει καμία αξία στον τόπο ( ΣτΜ εδώ ο τόπος νοείται ως θέση χωρική της γέννησης μιας διαδικασίας ή ενός φαινομένου με την στατική έννοια.), : « Όταν διαβάσει κάποιος τον Χέγκελ πάνω στο ζήτημα της αιτιότητας, φαίνεται παράξενο με την πρώτη ματιά το ότι στέκεται σχετικά τόσο ελαφρά πάνω σε αυτό το θέμα, το αγαπημένο των Καντιανών. Γιατί; Επειδή, πράγματι, για αυτόν η αιτιότητα είναι μόνο ένας από τους προσδιορισμούς της καθολικής σύνδεσης.»
(Λένιν , Φιλοσοφικά Τετράδια).
Καλημέρα, Σ. Αναδημοσιεύω.
ΑπάντησηΔιαγραφή